Z chwilą zawarcia małżeństwa, pomiędzy małżonkami powstaje wspólność majątkowa. Dzieje się tak z mocy prawa. Wspólnością tą, objęte są zarówno przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków, jak i przez jednego z nich. Małżonkowie, zobowiązani są współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym. Powinni w szczególności udzielać sobie informacji o:
- stanie majątku wspólnego
- wykonywaniu zarządu tym majątkiem a także
- zobowiązaniach go obciążających.
We wspólności majątkowej, małżonkowie mają równe prawa i obowiązki względem wspólnej masy majątkowej. Każdy z małżonków co do zasady (poza wyjątkami przewidzianymi w przepisach), może samodzielnie zarządzać tym majątkiem. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, w art. 40, przewiduje jednak możliwość pozbawienia jednego z małżonków, samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym. Jest to możliwe postanowieniem sądu, który na wniosek drugiego małżonka bada, czy zachodzą ważne powody do wydania takiego postanowienia.
„Z ważnych powodów sąd może na żądanie jednego z małżonków pozbawić drugiego małżonka samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym; może również postanowić, że na dokonanie czynności wskazanych w art. 37 § 1 zamiast zgody małżonka będzie potrzebne zezwolenie sądu. Postanowienia te mogą być uchylone w razie zmiany okoliczności.”
Pozbawienie jednego z małżonków, samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym jest więc możliwe. Stosowne postanowienie wydaje sąd. Muszą wystąpić jednak ważne powody. Jeżeli okoliczności uzasadniające wydanie takiego postanowienia ulegną zmianie, sąd może to postanowienie uchylić.
Ważne powody, czyli jakie?
Jeden z małżonków może wnioskować do sądu o pozbawienie współmałżonka prawa do samodzielnego zarządzania majątkiem wspólnym. Może to uczynić, jedynie z ważnych powodów. Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie precyzuje, jednak co należy uznać, za ważne powody. Niewątpliwie jednak są to takie zachowania współmałżonka w zakresie majątku wspólnego, które:
- zagrażają interesom majątkowym rodziny,
- prowadzą do znacznego uszczuplenia tego majątku albo
- są sprzeczne z dobrem rodziny.
Zachowania te nie muszą być zawinione. Jako przykłady można wskazać rażącą nieudolność w wykonywaniu zarządu albo lekkomyślność w podejmowaniu decyzji co do majątku wspólnego. Mogą to być zachowania zagrażające interesom majątkowym rodziny, z uwagi na chorobę psychiczną, alkoholizm, narkomanię, zaangażowanie w hazard itp. Sąd ingerując w zarząd majątkiem wspólnym, poprzez pozbawienie jednego z małżonków samodzielnego zarządu tym majątkiem, ma na celu jego ochronę przed zachowaniami małżonka, sprzecznymi z interesami majątkowymi rodziny.
Czy konflikt pomiędzy małżonkami można uznać za ważny powód?
Jak już była o tym mowa powyżej, małżonkowie są zobowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym. Nie zawsze jest to jednak możliwe. Zdarza się, że pomiędzy małżonkami dochodzi do konfliktu. Nie są oni w stanie porozumieć się ze sobą. Dotyczy to także kwestii związanych zarządzaniem majątkiem wspólnym. Nie zawsze wniosek o pozbawienie współmałżonka prawa do samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym będzie uzasadniony. Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje także inne środki prawne, z których skonfliktowani małżonkowie mogą skorzystać. Przykładowo art. 24 kro przewiduje możliwość zwrócenia się o rozstrzygniecie spornej kwestii do sądu
“Małżonkowie rozstrzygają wspólnie o istotnych sprawach rodziny; w braku porozumienia każdy z nich może zwrócić się o rozstrzygnięcie do sądu”.
Inną możliwością jest zwrócenie się do sądu, na podstawie art 39 kro, z wnioskiem o zezwolenie na dokonanie czynności, co do której drugi współmałżonek odmawia zgody, która jest wymagana do jej dokonania albo porozumienie z nim nie jest możliwe lub znacznie utrudnione.
„Jeżeli jeden z małżonków odmawia zgody wymaganej do dokonania czynności, albo jeżeli porozumienie z nim napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, drugi małżonek może zwrócić się do sądu o zezwolenie na dokonanie czynności. Sąd udziela zezwolenia, jeżeli dokonania czynności wymaga dobro rodziny”.
Wreszcie każdy z małżonków może żądać, na podstawie art 52 § 1 kro, ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej.
„Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej”.
Co w praktyce oznacza pozbawienie współmałżonka prawa do samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym?
Pozbawienie małżonka samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym, obejmuje wszelkie te czynności, które małżonek mógłby podejmować samodzielnie, bez udziału współmałżonka. Sąd może jednak w wydanym przez siebie postanowieniu, wskazać konkretne rodzaje czynności lub pewne składniki majątku.
Małżonek, którego sąd pozbawił prawa samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym w dalszym ciągu jest uprawniony do dokonywania pewnych czynności zarządczych, dotyczących tego majątku. Nadal może zarządzać majątkiem wspólnym działając w porozumieniu ze współmałżonkiem (został bowiem pozbawiony samodzielnego zarządzania majątkiem wspólnym). Nadal może także odmówić wyrażenia zgody na czynności, które zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, wymagają zgody drugiego współmałżonka zgodnie z art. 37 kro. Może także skorzystać z przysługującego mu prawa sprzeciwu wobec czynności zarządu zgodnie z art. 36.1 kro.
Jeżeli jednak małżonek, który został pozbawiony prawa samodzielnego zarządu tym majątkiem, podejmie czynności, do których nie jest uprawniony, czynności te są nieważne.
Potrzebujesz pomocy w przygotowaniu wniosku? Chcesz żeby reprezentować Cie w sądzie. Potrzebujesz innej pomocy z zakresu prawa rodzinnego?
Chcesz dowiedzieć się więcej o tym, na jaką pomoc możesz liczyć? Jak wygląda pierwsza konsultacja? Jakie są koszty pierwszej konsultacji – kliknij tutaj.